بزرگنمايي:

پیام خوزستان - تهران - آبدار بودنش علاوه بر زیبایی، نعمت است و خشک بودنش دست کم موجب تولید ریزگردهایی می شود که در چند سال گذشته میهمان ناخوانده شهرهای ایران بوده و مایه آزار مردمان دیار حماسه و مقاومت در برابر تجاوز ارتش بعثی صدام.
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، چهارشنبه 12 دی 97 با گروهی چهار نفره از محیط زیست استان خوزستان برای بازدید از تالاب هورالعظیم راهی منطقه شدیم؛ هورالعظیم در غرب استان خوزستان در انتهای رود کرخه در منطقه مرزی دشت آزادگان بین 2 کشور ایران و عراق واقع شده‌ است.
پس از حدود یک ساعت حرکت از اهواز در جاده خرمشهر، کرانه های هورالعظیم نمایان شد؛ همان تالابی که خشک شدنش در 2 سال گذشته محل یک جنجال جدی بود و حالا باورم نمی شد، تالاب پر از آب بود و هر چقدر به هورالعظیم نزدیکتر می شدیم، عمق و حجم آب بیشتر به چشم می آمد.
یکی از مسئولان اداره کل محیط زیست خوزستان در خصوص عمق کنونی آب تالاب گفت: عمق آب در برخی مناطق هورالعظیم به 6 متر می رسد.
روبه روی هورالعظیم ایستادم و بی توجه به وزش باد، پرواز انواع پرندگان از گونه های مختلف را تماشا کردم، انگار نه انگار که تا چند وقت پیش این تالاب خشک و بی جان بود و هرازچندگاهی خبر آتش سوزی در هورالعظیم دوستداران محیط زیست را بیش از پیش نگران می کرد.
انگار همه چیز عادی بود. عادی تر از اخبار نگران کننده ای که از احیا نشدن این تالاب به گوش می رسید؛ با وسواس زیادی به جای جای این تالاب نگاه می کردم؛ سراسر هورالعظیم با نی پوشیده شده‌ است اما نکته عجیب ماجرا این بود که بخشی از نیزارها خشک بود و به مانند قدیم سرسبز نبود.
از یکی از کارشناسان دلیل آن را جویا شد که او گفت: به دلیل مدت طولانی خشک بودن تالاب این موضوع عادی است و احیای نیزارها زمان بر است و یکی دیگر از کارشناسان هم همین پاسخ را تایید و تکرار کرد و گفت که خشک شدن نیزارها در این فصل عادی است.
وزش باد در کنار موج های نه چندان بلند که به دیواره تالاب می خورد، تلی از کف نمک ایجاد کرده بود و چند صد متر آنطرف تر و با فواصل معین دکل های زمخت و بی ربط به اکوسیستم منطقه برای استخراج نفت دیده می شد که کارکنان نفتی در حال اکتشاف و استخراج طلای سیاه بودند.
نکته منفی این تصویر خطوط انتقال نفت است که در درون تالاب نصب شده و مانند خراشی بر چهره هورالعظیم، زیبایی این حوری جنوب کشور را زیرتاثیر قرار داده است، اما از دیدگاه یک بیننده نکته مثبت این ماجرا اینجاست که سطح آب آنقدر بالا آمده که لوله های انتقال نفت را دربرگرفته است.
یکی از اهالی محل در این خصوص گفت:هر چند وقت یک بار شرکت نفت باید بست ها و پایه های نگهدارنده لوله های انتقال نفت را بالا ببرد تا در آب محو نشود.
این اما شاید فقط ظاهر ماجرا بود و اوضاع به این خوبی هم نیست؛ برخی از کارشناسان محیط زیست معتقدند که به لحاظ علمی و زیست محیطی هورالعظیم احیاپذیر نیست و شرایط آن هر روز بدتر می شود و حق آبه کنونی که به این تالاب داده می شود در واقع پساب 800 هکتار زمین زیرکشت نیشکر است.
هورالعظیم پنج حوضچه دارد و حق آبه این تالاب از پارسال داده می شود اما هنوز حداقل حوضچه پنجم خشک است و شرایط خوبی ندارد.
عسگری سرتیم گروه محیط زیست استان خوزستان که در این بازدید همسفرماست، در این خصوص گفت: 120 هزار هکتار(معادل یک سوم وسعت) از تالاب هورالعظیم در ایران واقع است و حوضچه پنجم این تالاب به صورت لبه یک بشقاب عمل کرده و با شیبی که دارد آب اضافی را به سمت حوضچه چهارم بر می گرداند و از این رو تقریبا این حوضچه همیشه خشک است.
به گفته او، بقیه مساحت تالاب هورالعظیم که شامل دو سوم وسعت آن می شود در کشور عراق است اما محیط زیست و اکو سیستم مرزبندی جغرافیایی ندارد و مسایل هورالعظیم باید به صورت یکپارچه دیده شود.
گفته می شود که بارندگی های اخیر نیز در احیا و پرآب شدن این تالاب نقش داشته و عکس ها و نقشه های هوایی جدید تهیه شده نیز نشان می دهد که بارش های اخیر موجب بالا آمدن سطح آب تالاب در قسمت عراقی شده است.
به همراه تیم راهی قسمت های دیگری از تالاب شدیم و در طول راه سوالی ذهنم را درگیر خود کرده بود که آیا این پرآبی همچنان ادامه می یابد و یا موقتی است؟
عسگری در پاسخ به این پرسش گفت: به لحاظ علمی تالاب که مانند دریاچه نباید همیشه پرآب باشد؛ ممکن است سطح آب آن کم شود اما به طور قطع نباید خشک شود.
البته وی قبول داشت که بخش هایی از تالاب در تابستان خشک می شود، اما این را هم یادآوری کرد که تدابیری برای حل این مشکل از سوی محیط زیست اندیشیده شده است.
این مقام مسئول در حوزه محیط زیست یکی از اقدامات انجام شده را ایجاد گذرگاه ها و دریچه های مواصلاتی برای ارتباط بین پنج حوضچه تالاب بیان کرد و گفت: این اقدام برای جلوگیری از راکد ماندن آب و بو دادن آن و همچنین خشک شدن تالاب انجام شد.
وی وارد شدن آب کرخه به درون تالاب را دیگر اقدام موثر در این زمینه برمی شمرد و می گوید: همچنین به موازات مرز ایران و عراق موانعی زده شده تا آب کرخه که به این تالاب می ریزد به قسمت عراقی آن وارد نشود، مگر اینکه میزان سطح آب به حدی بالا رود که مجبور شویم دریچه ها را به سمت قسمت عراقی هورالعظیم باز کنیم.
عسگری با دفاع از ایجاد این موانع بر روی مرز تالاب بین ایران و عراق گفت: اگر این کار انجام نمی شد، تمام آب تزریق شده، به سمت قسمت عراقی هورالعظیم می رفت و قسمت ایرانی آن خشک می شد.
گفته می شود حق آبه قسمت عراقی هورالعظیم باید از 2 رود دجله و فرات تامین شود که با توجه به سد سازی های ترکیه ارتفاع سطح آب این تالاب در عراق کم شده و خود این مساله موجب ایجاد پدیده ریزگرد در فصول گرم سال می شود.
البته مسئولان عراقی به اهمیت تالاب هورالعظیم پی برده و تلاش هایی برای احیای آن انجام داده اند.
بین سال‌های 90 تا 92 میلادی دولت صدام حسین هم به دنبال خشک کردن تالاب هورالعظیم بود چرا که تصور می کرد گروه‌های مسلح و انقلابی در این محل پناه گرفته اند.
این کار صدام موجب شد که بیشتر ساکنان مناطق روستایی کنار هورالعظیم پس از خشک شدن این منطقه به شهرهای دیگر مهاجرت کنند.
گفته می شود که تا پیش از سال 2003 میلادی و سقوط صدام که جریان آب دوباره به این تالاب باز شد، بیشتر از 90 درصد تالاب خشک شده بود، اما تصاویر ماهواره ای نشان می دهد که اوضاع سطح آب در قسمت عراقی تالاب در این فصل نامطلوب نیست.
** آتش سوزی بلای جان هورالعظیم
سوختن نیزارها در تالاب هورالعظیم در سال های گذشته به ویژه در زمان خشکسالی این تالاب، از جمله معضلاتی است که بر محیط زیست منطقه تاثیر منفی داشته، اما منشا این آتش سوزی کجاست و برای این امر چه تدابیری اتخاذ شده است؟
کارشناس محیط زیست خوزستان در این خصوص به خبرنگار ایرنا می گوید: آتش سوزی ها درون تالاب بیشتر در قسمت عراقی تالاب و در فصل گرما رخ می دهد؛ در فصل گرما باد غرب به شرق خاکستر و دود آتش را به سمت ایران هدایت می کند و از آنجا که شهری در آن سمت مرز در حاشیه این تالاب وجود ندارد پس مشکلی برای عراقی ها ایجاد نمی شود و مشکلات آن برای کشور ما می ماند.
وی می گوید: طبیعت حد و مرز ندارد و باید مسایل محیط زیستی به صورت یکپارچه دیده شود و باید در نظر داشت که اگر تالاب در فصول گرم سال خشک نشود امکان آتش سوزی در تالاب نیز وجود نخواهد داشت.
** بازگشت پرندگان به تالاب
به بخش دیگری از تالاب می رویم و وقتی از خودرو پیاده می شویم با کوچکترین صدا از بین نیزارها صدها پرنده به پرواز در می آیند؛ گفته می شود که بیشتر گونه های پرندگان از منطقه سیبری به تالاب هورالعظیم می آیند.
یکی از اهالی محل می گوید: در زمان خشکسالی تعداد پرندگان و گونه های آنها به شدت کاهش یافته بود اما امسال با رهاسازی آب به درون تالاب پرندگان نیز به تالاب برگشته اند.
سرتیم اداره کل محیط زیست خوزستان در خصوص پرندگانی که در هورالعظیم زیست می کنند گفت: 52 درصد گونه های پرندگان محیط زیست ایران در این تالاب وجود دارند.
وی ادامه می دهد: گونه های دیگری مانند اردک مارماری، غاز خاکستری و پلیکان هم در تالاب هورالعظیم دیده می شود.
به گفته این مقام محیط زیستی، سرشماری پرندگان از نیمه دوم بهمن انجام می شود.
وی با بیان اینکه در 2 بازه زمانی مهاجرت پرندگان به این منطقه انجام می شود، گفت: در زمستان پرندگان آبزی بیشتر از منطقه سیبری به هورالعظیم و در تابستان قمری و کبوتر سانان از هندوستان به این تالاب مهاجرت می کنند.
برخورد با صیادان غیرمجاز نیز از دیگر موضوعاتی است که از دغدغه دوستداران محیط زیست و اهالی محل به شمار می رود.
در این خصوص بنابر گفته سرتیم گروه محیط زیست خوزستان پاسگاه هایی در سراسر تالاب زده شده و طبق قانون با آنها برخورد می شود.
وی تاکید می کند: صید پرندگان ممنوع است اما این واقعیت دارد که هرجا صید باشد، صیاد به دنبال آن می آید و و نمی توان ادعا کرد که هیچ صید غیرمجازی در این تالاب انجام نمی شود.
بنابر مشاهدات خبرنگار ایرنا در موقعیت کنونی میزان آب در بیشتر مناطق تالاب هورالعظیم مطلوب گزارش می شود اما براساس اظهارنظر کارشناسان امر دست کم باید تا خرداد سال آینده و شروع فصول گرم سال منتظر ماند تا تدابیر صورت گرفته در هورالعظیم خود را نشان دهد؛ آیا دوباره خشک می شود و شاهد آتش سوزی در بخشی از آن خواهیم بود یا تالاب با تغییرات صورت گرفته از جمله دادن حق آبه و بارش های پاییزی و زمستانی، همچنان تالاب خواهد ماند؟؛ این سوالی است که فقط گذشت زمان به آن پاسخ می دهد.
همچنین حساسیت مسئولان و فعالان محیط زیست و مشارکت مردم در خصوص سرنوشت هورالعظیم که 'حوری جنوب ایران'ش می خوانند، نکته ی مثبتی است که می توان از این توان برای احیای دوباره این تالاب بهره برد.
6037