بزرگنمايي:

پیام خوزستان - تهران- نظر به سیل‌خیز بودن جغرافیای ایران می‌توان با توسل به فناوری‌ها و تجهیزات نوین در عرصه مقابله با سیلاب، پیامدهای منفی این بلای طبیعی را تا حدود زیادی کنترل کرد.
به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، بارش‌های سنگین از واپسین روزهای سال 1397، 24 استان کشور را با سیلاب و پیامدهای ناشی از آن درگیر کرده و ضمن وارد کردن خسارات سنگین به جاده‌ها، زیرساخت‌ها، پل‌های ارتباطی، منازل مسکونی، میراث فرهنگی و مزارع کشاورزی در این استان‌ها، جان حدود 70 نفر از شهروندانمان را گرفت. با گذشت از برهه تاسف، سرزنش و سوگواری، اینک زمان آن فرا رسیده تا برای جلوگیری از تکرار این فاجعه ملی در آینده، راهکارهای عملی موجود را مورد مطالعه قرار داده و به‌کارگیریم.
از آنجا که زیرساخت‌های شهری با ملزومات زهکشی زمینی که روی آن بنا شده‌اند، سازگار نیستند، گسترش شهرها احتمال وقوع سیل را بالا برده است. جاری شدن سیلاب یک بلای طبیعی است که امکان وقوع آن در هر زمان و مکانی وجود دارد و نمی‌توان به‌طور کامل از آن جلوگیری کرد اما همیشه راه‌هایی برای به حداقل رساندن آسیب‌ها و مدیریت این بحران به بهترین نحو ممکن، وجود دارند.
استفاده از کیسه‌های شن یکی از روش‌های متداول در مهار جریان سیل است اما تغییرات اقلیمی و گرمایش کره زمین به طبع آن، با تشدید شدت و فراوانی وقوع سیلاب در جهان، رفته‌رفته روش‌های سنتی را بی‌اثر کرده و باید به فکر به‌کارگیری فناوری‌های جدید و نوآورانه در برخورد با این پدیده باشیم. موضوعی که کشورهایی چون ژاپن، هلند و انگلستان که از مناطق سیل‌خیز جهان هستند، از پیشگامان آن بوده‌اند.
در ادامه گزارش ایرنا، به بررسی شماری از این راهکارها خواهیم پرداخت.
** سیل‌بندهای متحرک ؛ تجربه موفق ژاپن و هلند
مجمع‌الجزایر ژاپن تاریخچه‌ای طولانی در رویارویی با سیلاب‌های ویرانگر دارد که بیش از همه مناطق ساحلی این کشور را تهدید می‌کند. مهندسان ژاپنی برای حفاظت از این مناطق در برابر خطر سیل، سیستم پیچیده‌ای از کانال‌ها و سدهای سلولی سیل‌گیر را طراحی کرده‌اند.
انرژی بیشتر دروازه‌های آبی موجود در مناطق سیل‌خیز ژاپن از طریق موتورهای پیشران آبی اتوماتیک تامین می‌شود و فشار آب نیروی لازم برای باز و بسته شدن دروازه‌ها را فراهم می‌کند. از آنجا ‌که موتورهای هیدرولیک (آبی) با برق ‌کار نمی‌کنند، قطع برق در طول توفان، تأثیری بر عملکرد آنها ندارد.
هلند از دیگر کشورهای سیل‌خیز است که 60 درصد از جمعیت آن پایین‌تر از سطح دریا زندگی می‌کنند. هلندی‌ها در فاصله سال‌های 1950 تا 1997 برای مقابله باسیل، عملیات دلتا را به راه انداختند که شامل مجموعه‌ای از سدها، بندهای سیل‌گیر، سدهای سلولی، خاکریز و موانع توفان است. آنچه سدهای هلندی را از سدهای رایج متمایز می‌کند که در این بندها از دروازه‌های متحرک استفاده‌ شده که در زمان لزوم باز و در وقت نیاز بسته می‌شوند، اهرمی که به کنترل و مدیریت جریان سیل کمک شایانی می‌کند.
** شفت‌های زیرزمینی
ژاپنی‌ها در قرن‌های متمادی، لزوم استفاده از فناوری‌های پیشگیرانه را برای تضمین امنیت جانی شهروندانش در رویارویی با بلایای طبیعی درک کرده‌اند. ژاپنی‌ها در همین راستا پروژه‌ای را با عنوان کانال زیرزمینی تخلیه خارجی حوزه کلان‌شهر (The Metropolitan Area Outer Underground Discharge Channel) به راه انداخته‌اند که هدف اصلی آن منحرف کردن مسیر آب اضافی حاصل از بارش‌های سنگین از ناحیه شهری به سمت شفت‌های زیرزمینی است. این آب در ادامه به رودهایی که فاصله زیادی با کانون‌های جمعیتی دارند، منتقل می‌شود. در این سیستم دست‌کم پنج شفت عمودی به‌کار رفته که آنچنان بلند و عمیق هستند که می‌توانند یک شاتل فضایی را در خود جای دهند. هر شفت به یک کانال 6.3 کیلومتری با قطر 10 متر متصل است که به یک مخزن بزرگ تنظیم فشار منتهی می‌شود. هدف از تعبیه این مخزن آن است تا از سرعت جریان بی‌وقفه آب بکاهد و فشار مطلوب آب را حفظ کند.
این سیستم 177 متری، دست‌کم 22 متر زیر زمین قرار دارد و پمپ‌های بزرگی در آن تعبیه ‌شده‌اند که سطح و فشار آب را کنترل کرده و قادرند تا در هر ثانیه بیش از 200 مترمربع آب تخلیه کنند.
** استفاده از دروازه آب (Water Gate)
دروازه آب دستگاهی است که از انرژی آب وارده برای برقراری تعادل در خود استفاده می‌کند. هر چند استفاده از این دستگاه نسبت به کیسه‌های شنی هزینه‌برتر بوده اما کارایی آن در مهار آسیب‌های ناشی از سیل اثبات ‌شده است. هر کس می‌تواند برای حفاظت از خانه خود در برابر سیلاب تنها در چند ساعت این دستگاه را نصب کند. دستگاه‌های بزرگ‌تر نیز برای حفاظت از مناطق بزرگ‌تر، در دسترس هستند.
دروازه آب از کیسه‌های شنی سبک‌تر است و امکان استفاده مجدد از آن وجود دارد.
**دیواره جلوگیری از ورود آب (Water Inflated Property Barrier)
WIPP دیواره‌ای از جنس پلی‌استر فوق مقاوم است که هدف اولیه ساخت آن مقابله با آب از طریق آب بود. این سیستم یک تیوب بلند با یک ساختار پشتیبان داخلی است که با وصل شدن به هر منبع آبی در نزدیکی خود پر از آب ‌شده و همچون سدی مقاوم در برابر جریان سیل می‌ایستد.
استفاده، تعمیر و جمع‌آوری این دیواره‌ها همچون دیگر دستگاه‌های مشابه به‌راحتی و در کمترین زمان انجام می‌شود.
** آب‌بندهای فوری ؛ ابزاری کارآمد در آمریکای شمالی
آب‌بندهای فوری از محبوب‌ترین دستگاه مقابله با سیل در آمریکای شمالی بوده که در ابعاد 5، 10 و 17 فوتی و مناسب برای هر شرایط محیطی‌ در دسترس هستند. نظراتی که تاکنون در مورد این فناوری ارایه‌ شده از رضایت مصرف‌کنندگان از کارایی آن حکایت دارد.
** قطعات ضد سیل (FloodBlock)
FloodBlock قطعاتی هم‌چین مانند هستند که می‌توان با وصل کردن آن‌ها به هم و قرار دادن الگوی حاصل در محل مناسب، از ساختمان‌های مسکونی و تجاری در برابر سیل محافظت کرد. فوم به‌کاررفته در کف این قطعات، آب را در خود نگه ‌داشته و از نشت آن جلوگیری می‌کنند. با توجه به‌سادگی و وزن پایین این سیستم، افراد برای استفاده از آن نیازی به آموزش‌های ویژه ندارند.
مقرون‌به‌صرفه بودن و کیفیت بالای FloodBlock آنها را به راهکار مؤثرتری نسبت به کیسه‌های شنی تبدیل کرده است.
** چند توصیه کلی برای کاهش آسیب‌های سیل
همان‌طور که کارشناسان داخلی و خارجی بارها بر آن تاکید کرده‌اند، مقاوم‌سازی ساختمان‌های مسکونی و تجاری در برابر سیلاب، از مهم‌ترین گام‌ها در مقابله با تبعات سیل است.
آن‌طور که کارشناسان مهندسی سیلاب می‌گویند، تمرکز در ساخت‌وسازها باید بر مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر سیلاب باشد بنابراین توصیه می‌شود تا در این راه به‌جای استفاده از ام دی اف و گچ، از گزینه‌های جایگزین مقاوم‌تر استفاده شود.
افزون بر طرح ساخت مراکز مسکونی و تجاری ضد آب، همچنین پیشنهاد می‌شود تا برای بالا بردن ایمنی این ساختمان‌ها، پریزهای برق در ارتفاع‌ بالاتر نصب شوند.
ایجاد تالاب‌ها و کاشت درختچه‌های بیشتر، برگرداندن رودها به مسیر اصلی خود، تقویت خاک، استقرار سیل‌بندهای بیشتر و به‌کارگیری سامانه‌های هشدار سیلاب پیشرفته‌تر، از دیگر راهکارها برای پیشگیری از خسارات احتمالی است.
گزارش از آیدا شجاع
علمی**9418** 1055/ 6037