بزرگنمايي:
قلعه شوش که به قلعه اکروپل يا قلعه فرانسوي ها نيز شهرت دارد به دست هيئت باستان شناسي فرانسوي در سال 1897 ميلادي روي بلندترين نقطه شهر شوش بنا شده است. اين قلعه شباهت بسيار زيادي به زندان باستيل فرانسه دارد که با استفاده از آجرهاي به دست آمده از کاخ داريوش و تعدادي از آجرهاي منقوش به خط ميخي چغازنبيل به دست معماران دزفولي بنا شده است.
اين قلعه بسيار زيبا يکي از منحصر به فردترين آثار تاريخي و ديدني ايران و استان خوزستان است که روي تپه باستاني شوش و در کنار کاخ آکروپل ساخته شده است. پلان قلعه ذوزنقه شکل است که قاعده کوچک آن در سمت شمال واقع شده و دور تا دور آن را راهرويي احاطه کرده و رديف اتاق هايي به سمت حياط، برگرد آن قرار گرفته‌اند. تقسيم بندي کلي قلعه با دو حياط و فضاهاي پيرامون اين حياط شکل مي‌گيرد. قلعه داراي سه ورودي است که يکي از آنها در حال حاضر مسدود است.
نخستين حرکت هاي باستان شناسي در محوطه تاريخي شوش در سال 1851 به وسيله کنت لفتوس انگليسي آغاز شد. اين حرکت چندي بعد توسط ژان و مارسل ديولافواي فرانسوي ادامه پيدا کرد. به واسطه گسترش کاووش و کشف آثار ارزشمند و همچنين ناامني، هيئت فرانسوي تصميم به ساخت مکاني در اين محوطه تاريخي گرفت و بالاخره در سال 1897 توسط ژان ژاک دومورگان قلعه شوش را بنا کرد. مصالح اين قلعه نيز از آثار و ابنيه‌اي که در حفاري ها کشف شده بود، تهيه شد.
قلعه شوش همانند قلاع قرون وسطي اروپا از دو حياط تشکيل شده که حياط دوم مرتفع‌تر از حياط اول است. در زير حياط دوم، دو تالار (زيرزمين) تعبيه شده است.
اين قلعه کلا دو اشکوبه و بافت اصلي ديوارها از خشت با روکشي از آجر است كه آجرها مربوط به ادوار مختلف تاريخي هستند. فرانسوي‌ها کاملا وقيحانه از آجرهاي بناهاي تاريخي مکشوفه، در ساخت اين قلعه استفاده کردند. عناصر تشکيل دهنده معماري شامل طاق هاي رومي، درگاه هاي قوسي و تزئينات آجري است که تماما از معماري ايراني مايه گرفته و کل بنا توسط دو معمار دزفولي ايجاد شده اند. از سال 1371 از اين محل به عنوان پايگاه باستان شناسي و انبار نگهداري اشياي تاريخي استفاده مي‌شود.
از ديگر قسمت هاي قلعه شوش مي‌توان به اتاقک شيشه‌اي موسوم به کلاه فرنگي و برج استوانه‌اي که در ضلع غربي قرار دارد و به عنوان کبوترخانه مورد استفاده قرار مي‌گرفت و همچنين برجي ديگر که در وسط حياط اول قرار دارد، اشاره کرد. از ديگر تزئينات اين قلعه نيز، نعل درگاه‌هاي قوسي و ايجاد نماهاي تزئيني با آجر و همچنين نقاشي هايي به سبک تلفيقي اروپايي و شرقي و آجرهاي کتيبه دار چشمگيرتر هستند.
به دليل وجود انواع آجر به ويژه آجرهاي کتيبه دار با ابعاد مختلف و منقوش مينايي، مي‌توان اين قلعه را موزه آجر ناميد. قلعه تاريخي شوش در سال 1380 توسط سازمان ميراث فرهنگي با شماره 3983 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد.
باز هم بيل مکانيکي و تخريب آثار تاريخي
قاسم منصور آل کثير از فعالان ميراث فرهنگي استان خوزستان گفت: چند هفته گذشته يک دستگاه بيل مکانيکي براي ايجاد يک زيرزمين درحالي به گودبرداري و حفاري در خيابان چهارراه خوزستان و نبش خيابان پاسداران شهر شوش پرداخت که اين عمليات گودبرداري بخشي از آثار تاريخي اين شهر باستاني را دچار آسيب کرد.
وي افزود: اين درحالي است که همزمان با اين حادثه هيات هاي پژوهشي بسياري در شوش مستقر بودند و به تحقيق و آموزش کارشناسان و پژوهشگران مي‌پرداختند.
زمين لرزه ها باعث ترک برداشتن بناي منحصر به فرد آجري قلعه فرانسوي هاي شوش در بخش هاي پشت بام تراس غربي و برخي ديگر از قسمت هاي اين بنا شده است
اين دوستدار ميراث فرهنگي يادآور شد: متاسفانه پيش از اين نيز بر اثر زمين لرزه هايي که در ايلام پيش آمد بخشي از قلعه شوش آسيب ديد. قلعه شوش در سال 96-1894توسط دمورگان براي اسکان هيات هاي فرانسوي که براي کاوش به شهر باستاني شوش مي آمدند، تاسيس شد.
علي درويش، رئيس انجمن دوستداران ميراث فرهنگي شوش در اين باره گفت: چند وقتي است که منطقه مورموري در ايلام و حسينيه خوزستان دايما دچار زمين لرزه هاي پي در پي مي شود که دامنه اين لرزه ها به منطقه شوش و حتي شهرهاي اطراف مانند انديمشک و دزفول نيز مي رسد.
وي افزود: متاسفانه اين زمين لرزه ها باعث ترک برداشتن بناي منحصر به فرد آجري قلعه فرانسوي هاي شوش در بخش هاي پشت بام تراس غربي و برخي ديگر از قسمت هاي اين بنا شده است.
زلزله ايلام بلاي جان قلعه فرانسوي ها
رئيس انجمن دوستداران ميراث فرهنگي شوش توضيح داد: ترک هاي به وجود آمده بر اثر زمين لرزه در قسمت پشت بام اينک توسط پايگاه ميراث فرهنگي شوش با خاک و سپس کاهگل و در بخش هاي داخلي نيز توسط کارگران اين پايگاه با ملات گچ و سفيد کاري بر روي آنها، پوشانده شده تا از ديد مخفي بماند.
درويش تاکيد کرد: آجر نگاشته هايي که در اين بنا نيز به کار رفته به شدت در اثر فرسايش باد و باران مضطرب شده اند.
ترکهاي به وجود آمده بر اثر زمين لرزه در قسمت پشت بام با خاک و سپس کاهگل و در بخش هاي داخلي با ملات گچ و سفيد کاري شده است
وي گفت: هم اکنون اين بنا به عنوان اداره و خوابگاه پرسنل شاغل پايگاه پژوهشي استفاده مي شود. حال چند پرسش بسيار مهم که در ذهن هر دلسوز ميراث فرهنگي مطرح مي شود اين است که آيا در مرمت اين بناي مهم کارشناسان مرمت گر اجماع نظر دارند؟ آيا پر کردن ترک هاي يک بناي با اين اندازه و حجم توسط خاک توجيه علمي دارد؟
رئيس انجمن دوستداران ميراث فرهنگي شوش همچنين افزود: چرا به جاي مرمت و تعمير اصولي اين بنا بايد بروي ترک هاي به وجود آمده را با گچ کاري پوشاند و به فکر حفظ جان افراد و بناي تاريخي نبود.
درويش يادآور شد: شوش و ثبت جهاني آن در فهرست آثار جهاني حتي به قيمت تخريب آثار اين کهن سرزمين به هر قيمتي و وارد آوردن لطمات جبران ناپذير بر آن مي تواند نقطه سياهي براي آثار تاريخي کشورمان باشد.
وي عنوان كرد: در خصوص عرصه و حريم شوش متاسفانه نيز پيش از اين خبرهاي تلخي به گوش رسيد و مسولان وجود شواهد مسلم تاريخي در شوش را ناديده گرفته و کوچکترين اهميتي به آن نمي دهند و اينک بنايي با اين تاريخ و اهميت در مرز فرو ريختن و تبديل شدن به تلي از خاک و آجر است.