بزرگنمايي:

پیام خوزستان - نام مادرم توران است؛ توران خانم. بگویم که زنانی چون خانم میرهادی مادران واقعی فرزندان ایران اند، اندک شمار و پردامنه! ذوق زده شدم وقتی شنیدم فیلم «توران خانم» اکران ِاینتترنتی شده. به چند دوست عاشق سپردم فیلم را ببینند اما چون پالس اشتیاق شان از راه نرسید دانستم ندیده اند یا شعله های عشق شان به تعلیم و تربیت فروکش کرده! فرصت دیدار توران میرهادی (خمارلو) هرگز برایم فراهم نیامد اما همواره با او و اندیشه های او دیدار داشته ام. اینبار در «توران خانم» دست می دهد که سیمای او را نیز ببینم و صدای او را هم بشنوم، «صدا و سیما» ی انسانی!
در فیلم، «توران خانم» را می بینم که به دشواری، از پله های «شورای کتاب کودک» بالا می رود تا به کار ِسنگین ِ فرهنگنامه بپردازد، زنی که مرگ ِسه عزیز- همسر، برادر، فرزند- را تاب آورده تا مصداق جمله ی زبانزد ِ«غم بزرگ را به کار بزرگ تبدیل کنید» باشد. آیا خانم گرترا دیتریش آلمانی از تاثیر سخن خود بر روان دخترش «توران» آگاه بود و آیا این همان جمله ای نیست که چراغ ِراه حسن رشدیه، جبار باغچه بان و محمد بهمن بیگی شد؟ اثر ِمادر، ستردنی نیست.
توران خانم مظلوم نمایی نمی کند و جنبه های فردی زندگی اش، مصالحی هستند تا با آن ها چیزی به اجتماع بیفزاید. دکترین توران میرهادی خلق الساعه نیست و دیرزمانی با آن زیسته است. در «جستجو در راهها و روشهای تربیت» [1] می گوید/ می نویسد: « بارها از من سوال کردند که چرا نام فرهاد را برای مدرسه انتخاب کرده ایم. ماجرا چنین بود: مادر به ما آموخته بود که ازغم مرگ عزیزان نیرو بگیریم. غم و شادی فرد وقتی در برابر غم و شادی جمع قرار می گیرد در آن حل می شود و نیرو می بخشد. برای من فرهاد تنها یک برادر نیست، دین بزرگی است که نسبت به مادر و همه ی فرزندان این آب و خاک دارم.». پس «اندوه» نیز قدرت پیش برندگی دارد. «غم» نیز اگر به آن درست نگریسته شود شادی آفرین است. پارادوکسیکال است اما انسان های رشد یافته بر شرابط نامساعد چیره می شوند. اعدام ِهمسر می توانست «توران خانم» را از پا بیندازد، مرگ برادر نیز، و غرق شدن فرزند در رودخانه. این ها می توانست زمینه را برای مرثیه سرایی و در چنبره ی تقدیر گرفتار آمدن و محاط شدن در محیط جبری فراهم کند اما چنین نشد و «غم ِبزرگ» به «کار ِبزرگ» بدل گردید.
خانم بنی اعتماد! آقای میرطهماسب! به خاطر ساخت این مستند از شما سپاسگزارم!
می دانم که نتوانسته اید همه ی ساحت های زندگی یک انسان را شکار کنید اما مساحتی پدیدآورده اید که بیننده ی عاشق و مسوول و آگاه، کارمایه ها از آن می گیرد تا پهنه کار برای بچه ها را فراخ تر کند و راه خدمت به کودکان و نوجوانان را با امید فزون تر ادامه دهد .
تماشای «توران خانم» مجالی ست تا در کنار آشنایی با خانم میرهادی «یاد ِبعضی نفرات» [2] را زنده کنیم، به دیدارشان برویم، از آن‌ها قوت بگیریم و روشن شویم: یحیی مافی [3] و یارانِ «شورای کتاب کودک»، کوشندگان ِ«فرهنگنامه ی کودکان و نوجوانان»، و شاگردان ِسال های دور مدرسه ی «فرهاد».
دوستانی که در سلوک آموزشی توران میرهادی دقیق شده اند می دانند که او چه قدم هایی برای درمان «ِبیماری جایزه و شاگرد اولی» برداشته است و برای معالجه ی «بیست جویی»، سال ها راه ِدشوار «بیست زدایی» را پیموده. پیشنهاد می کنم همه ی دست اندرکاران تعلیم و تربیت، «توران خانم» را ببینند. وزیر ببیند! معاون ِوزیر ببیند! آموزگاران و دانشجویان مراکز تعلیم و تربیت ببینند! خانواده ها ببینند! شوربختانه در آموزش و پرورش ما «بیماری جایزه و شاگرد اولی» فراگیر شده است.
«ما نام این بیماری را در آموزش و پرورش بیماری جایزه و شاگرد اولی گذاشته بودیم. مطالعه نشان می دهد که این بیماری در کشور ما و در فرهنگ سرزمین ما ریشه ای کهن دارد و در دوران های گذشته اشکال و ابعاد گوناگونی پیدا کرده است. به عنوان نمونه در دوره ای طولانی از تاریخ این سرزمین، به دست آوردن القابی مانند نظام و دوله و سلطنه و ممالک، امتیازات خاص مالی و مقامی داشته است. بسیاری از افراد برای رسیدن به آن از هیچ جنایتی و خیانتی در جهت خدمت به ولی نعمت خود فروگزار نکرده اند.»
سنت «بیست» سنتی است که عده ای را بر دیگران برتری می بخشد و راه اقتدارگرایی را هموار می سازد. ویژگی های طبیعی انسان ها و تفاوت دانش آموزان نادیده انگاشته می شود تا صاحبان پسوند ِ«ترین» بر اریکه ی «صفت عالی» بنشینند، فخر بفروشند و جلوه نمایی کنند. «بیست جویان» «بیست» را به هرقیمتی به دست می آورند تا آن را چون مدالی دروغین به سینه بیاویزند و در صف مقدم بایستند. بیست خواران به مدرسه های نورچشمی می روند و از دانشگاه های مناسب فارع التحصیل می شوند، شده حتی «پردیس» های صندلی فروش! چه جهنمی!
خانم بنی اعتماد! آقای میرطهماسب !
می دانم که می دانید «بیست» چیست و از آن رنج ها کشیده اید و آزارها دیده اید! که حتی اگر نام های دیگری به خود بگیرد باز او را می شناسید و شمایل هولناکش را به خاطر می آورید! به خاطر نمره بارها کتک خورده اید یا اگر نخورده اید کوچک شدن ِ همکلاسی هایتان را به چشم دیده اید. می دانم که شما را با دیگران « مقایسه» کرده اند و بالا و پایین برده اند و به هم نشان داده اند. دردی که شما را به سوی «توران خانم» کشانده درد همه ی همشاگردی هاست!
در دنیایی زیست می کنم که بی عدالتی و نابرابری آموزشی کشورم را فرا گرفته است. خود نیز معلمم و در نمره دهی و ارزش گزاری فرزندان این مرز و بوم با دیگران همراه. چه باید کرد؟ لیست نمره را پیش روی معلم می گذارند و می گویند ارزش گذاری کن! می دانم که توران خانم بر من خواهد بخشید. همه، قربانیِ سیستم آموزش و پرورش نادرست هستیم. امروز در کشورم مدرسه ها به فراخور طبقات اجتماعی متنوع و گونه گونند: غیر انتفاعی، تیزهوشان، هیئت امنایی و ... بسیاری از مدارس غیرانتفاعی را مدیران آموزش و پرورش دایر کرده اند و در کار تجارت آموزش اند و انبوه موسسات کنکور و تست زنی، غم ِآموزش و پرورش غیر همگانی را فزونی بخشیده است. در و دیوار شهرم پر از بیلبوردهایی است که «بیست» را می ستایند، در کانال های تلویزیون «بیست ستایان» رفتار درست با «تست» را آموزش می دهند تا خانواده ی موفق ِ«آزمون» پابرجا بماند.
در موسسه های کنکور، «پشتیبان» کسی ست که دانش آموز را تا شب ِامتحان برای تست زدن همراهی می کند. «پشتیبان»، کسی نیست که یاور او در زندگی و کمک به انسان های دیگر باشد و راه و رسم خوب زیستن را به او بیاموزد. «پشتیبان»، کسی است که در ازای دریافت مبالغ ِهنگفت به دانش آموز کمک می کند پزشک شود و آرزوی خانواده اش را با درد و شتاب برآورده سازد. پزشک آینده نیازمند طبیب ِروح است تا شفا یابد! زیرا بر اساس توانایی هایش حرکت نکرده است و از محتوای واقعی اش الهام نگرفته است و انباری از حسرت و آرزوست.
زنی «غم بزرگ» را به «کار بزرگ» تبدیل کرده است، نام این زن توران میرهادی است؛ «توران خانم»
پی‌نوشت:
1. « جست‌وجو در راه‌ها و روش‌های تربیت»، توران میرهادی، نشر آگاه، چاپ سوم،پاییز 76
2. "یاد بعضی نفرات» نام شعری از نیما یوشیج است.
3. از پیشگامان تعلیم و تربیت جدید در ایران
نوشته: مهدی مرادی (عضو شورای کتاب کودک و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان ایران)
انتهای پیام