بزرگنمايي:

پیام خوزستان - تهران- کشورهای عضو اسکاپ «ESCAP» ایران را با توجه به تجربیات بسیار ارزشمند در زمینه مقابله با گرد و خاک به عنوان کشوری مرجع می شناسند و در حال بررسی پیشنهاد راه اندازی مرکز منطقه ای مقابله با گرد و خاک در ایران هستند.
بر اساس گزارش های سازمان حفاظت محیط زیست و کارشناسان، علل بروز گرد و خاک در شهرهای مختلف ایران می تواند متفاوت باشد، اما اصلی ترین دلایل خشکسالی، خشک شدن تالاب ها، رها شدن زمین های کشاورزی و مدیریت نادرست منابع آبی است.
همچنین تغییر اقلیم یکی از دلایل پررنگ بروز این پدیده است که بر اساس گزارش هیات بین ‌دولتی تغییرات آب ‌و هوایی (IPCC)، مناطقی مانند ایران که در عرض میانی واقع شده اند با خسارات سهمگین ناشی از تغییر اقلیم مواجه هستند.
بیش از ١٧٠ روز در سال توفان های گرد و غبار در مناطق جنوب غربی و جنوب شرق کشور به علت خشکسالی های طولانی و تغییر اقلیم و در عین حال توسعه ناپایدار، اهالی این مناطق را درگیر می کند، بیمارستان ها همیشه در حالت آماده باش هستند، مدارس تعطیل می شوند، سیستم های برق رسانی و سایر امکانات با لایه های ضخیمی از گرد و خاک پوشانده و از مدار خارج می شوند و هزاران نفر به بیماری های تنفسی و عفونت ها درگیر و بستری می شوند که باید با برنامه ریزی از این آسیب ها جلوگیری کرد.
منشا گرد و غبار در ایران از دو کانون داخلی و خارجی سرچشمه می گیرد، کانون هایی در استان های خوزستان، ایلام، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، اصفهان و تهران منشا داخلی و کانون هایی از عراق، عربستان و حتی صحرای آفریقا منشا خارجی را تشکیل می دهند.
کانون های بحرانی فرامرزی توسط مراکز تحقیقاتی و پژوهشی ایران و برخی سازمان های بین المللی مانند برنامه محیط زیست ملل متحد ( UNEP ) شناسایی شده است، خوشه های فرستنده گرد و خاک در مرز بین عراق و سوریه،عربستان، اردن، صحرای ربع الخالی قرار دارد که با وزش باد گرد و غبار استان های غربی و جنوب غربی ایران را درگیر می کند.
در سطح ملی سازمان حفاظت محیط زیست نهاد هماهنگ کننده حاکمیتی در بحث گرد و خاک است و
کانون های اصلی بحرانی گرد و غبار در سطح ملی شناسایی شده است؛ به عنوان مثال 300 هزار هکتار مناطق بحرانی گرد و غبار در اهواز و خوزستان شناسایی شده که با توجه به توان مالی دولت سالانه بر روی 30 تا 50 هزار هکتار از آنها کارهای تثبیت انجام می شود.
از جنبه فرامرزی که در حوزه بین الملل سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد تلاش های زیادی صورت گرفته است؛ با تمام کشورهای درگیر از جمله عراق، سوریه و ترکیه به صورت دو جانبه قرارداد و با قطر به صورت چند جانبه Master plan « طرح جامع » تهیه شده است تا کار مهار گرد و غبار با همکاری سازمان های بین المللی انجام شود.
در این میان نقش انسان ها در بروز چنین پدیده هایی غیر قابل اغماض است، ' انریک ترادیلاس' مدیر تخصصی گروه منطقه ای سامانه مشورتی و ارزیابی پیش آگاهی توفان ها، گرد و غبار و ماسه برای منطقه شمال آفریقا، اروپا و خاورمیانه در هفتمین کارگاه آموزشی بین المللی مدل سازی و پیش بینی گرد و غبار در اهواز گفت: عوامل انسان ساز در منطقه خاورمیانه نقش مهمی در تشدید فعالیت چشمه های گرد و غبار داشته اند.
به گفته وی، این موضوع سوء مدیریت منابع آبی را نشان می دهد که با تغییرات مختلف قابلیت اصلاح شدن است؛ ایران حرکت های خوبی برای بیابان زدایی انجام داده که در منطقه قابل ملاحظه است اما از آنجا که مساله گرد و غبار فرامرزی است لزوم افزایش همکاری منطقه ای با توجه به شرایط سیاسی موجود بسیار حایز اهمیت است.
همچنین ' یوگوچی دانیلز ' نماینده مقیم سازمان ملل متحد در ایران در نشست تخصصی مشورتی در زمینه همکاری های منطقه ای برای ایجاد تاب آوری در برابر حوادث تدریجی شامل توفان های گرد و غبار و مدیریت اطلاعات برای مقابله با حوادث فرامرزی در آسیا و اقیانوسیه افزود: ایران یکی از بلاخیزترین کشورها در جهان است و بسیاری از بلایای طبیعی از جمله زلزله، خشکسالی، سیل و توفان های گرد و غبار در آن اتفاق می افتد.
وی تاکید کرد: ایران در این زمینه تجربیات بسیار ارزرشمندی کسب کرده که واکنش مناسب به زلزله کرمانشاه در سال گذشته و سایر بلایا، شاهدی بر توان ایران برای واکنش و مقابله با بلایای طبیعی است.
با توجه به توان و پتانسیل ایران در زمینه مقابله با گرد و خاک، کشورهای عضو کمیسیون اقتصادی اجتماعی سازمان ملل در آسیا و اقیانوسیه «ESCAP» بر این باورند که ایران در چند سال اخیر اقدامات ارزشمند و قابل تاملی را برای مقابله با این پدیده انجام داده از این رو در این زمینه به عنوان کشوری پیشرو در منطقه شناخته می شود.
اسکاپ درحال حاضر 49 عضو وابسته دارد، برخی از اعضا عبارتند از: افغانستان، استرالیا، روسیه، اندونزی، انگلیس، بنگلادش، میانمار، چین، کامبوج، هند،‌ جمهوری اسلامی ایران، ژاپن،‌ مالزی، نپال و فیلیپین.
بهمن ماه سال گذشته ایران پیشنهاد ایجاد مرکز منطقه ای گرد و خاک را به اسکاپ داد که در این راستا در نشست تخصصی مشورتی در زمینه همکاری ‌های منطقه‌ ای برای ایجاد تاب‌آوری در برابر حوادث تدریجی شامل توفان، گرد‌ و ‌غبار و مدیریت اطلاعات برای مقابله با حوادث فرامرزی در آسیا و اقیانوسیه که 14 و 15 آبان ماه در هتل اسپیناس برگزار شد؛ برای دومین بار پیشنهاد و ظرفیت ایران برای ایجاد این مرکز مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در این راستا معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: اسکاپ مجموعه ای وابسته به سازمان ملل است که در ارتباط با پدیده هایی که به مرور اتفاق می افتد مانند خشکسالی ها یا پدیده هایی که سریع اتفاق می افتند اما نیازمند هماهنگی بین کشورهای مختلف است، مانند سونامی فعالیت می کند.
مسعود تجریشی افزود: در این میان ایران کشوری است که با پدیده گرد و خاک با شدت دست و پنجه نرم می کند از این رو بهمن ماه سال گذشته ایران پیشنهاد داد که مجموعه ای شکل گیرد تا هماهنگی بین کشورهای آسیایی یا غرب آسیا را در موضوع گرد و خاک مدیریت کند.
وی ادامه داد: سال گذشته نمایندگانی از اسکاپ با سفر به کشور توانایی های ایران را در زمینه مقابله با گرد و خاک دیدند و به این جمع بندی رسیدند که ایران می تواند یک نامزد بالقوه و توانمند باشد؛ بر این اساس این مرکز می تواند در ایران مستقر شود تا در زمینه پیش بینی، مدیریت، آموزش و تمام ابعادی که می تواند به مدیریت بهتر گرد و خاک کمک کند فعالیت داشته باشد.
تجریشی ادامه داد: سال گذشته ارزیابی ها انجام شد و وزارت امور خارجه و سازمان برنامه بودجه موظف شدند تا هماهنگی های لازم را در این زمینه انجام دهند.
وی به برگزاری نشست تخصصی مشورتی در زمینه همکاری ‌های منطقه‌ ای برای ایجاد تاب‌آوری در برابر حوادث تدریجی و مدیریت اطلاعات برای مقابله با حوادث فرامرزی در آسیا و اقیانوسیه اشاره کرد و گفت: این یک نشست مدیریتی - علمی بود تا نمایندگان کشورهای عضو اسکاپ در رابطه با میزیانی ایران از این مرکز، توانایی ها، چالش ها و چگونگی کمک این مرکز به حل مسائل منطقه با تمرکز بر غرب آسیا بحث و گفت و گو کنند.
تجریشی با اشاره به اینکه سونامی، گرد و خاک و خشکسالی موضوعاتی است که منطقه با آن روبرو است، افزود: در این نشست یک ارزیابی از توانمندی ها، نیازها و چالش هایی که منطقه با آن روبرو است در قالب گزارشی تهیه و به سازمان ملل ارسال می شود تا بعد از طی مسیر اداری و قانونی این مرکز در ایران مستقر شود زیرا کشورهای عضو اسکاپ به توانمندی ایران در زمینه مقابله با گرد و خاک اذعان دارند.
وی تاکید کرد: ایران در زمینه مقابله با گرد و خاک ظرفیت بسیار خوبی دارد اما کارها به صورت جزیره ای انجام می شود؛ در واقع هر دستگاهی کار خودش را انجام می دهد، باید بتوانیم تمام این ظرفیت ها را در کنار هم قرار دهیم تا به صورت شبکه ای فعالیت کنند.
تجریشی با بیان اینکه اگر این مرکز در داخل کشور شکل گیرد کمک بزرگی در زمینه مقابله با گرد و غبار و شبکه ای شدن فعالیت ها و تجربیات در این زمینه می کند، گفت: تنها مشکل این مرکز این است که کشورهای عربی عضو آن محسوب نمی شوند و فقط کشورهای آسیایی هستند در حالی که ما در زمینه گرد و غبار با کشورهای عربی و شمال آفریقا مشکل داریم.
وی افزود: البته این مرکز یک مجموعه بین المللی محسوب می شود باید به مجموعه های عربی و آفریقایی متصل شود که البته این فرایند حدود 2 سال زمان می برد.
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: برای کشورهای عضو اسکاپ نیز ایران به دلیل دارا بودن ظرفیت بالای علمی بسیار مهم است؛ اگر بخواهیم در زمینه پایش کار کنیم تقریبا می شود گفت ایران تنها کشوری است که آن ظرفیت علمی را دارد؛ به عنوان مثال در حال حاضر یک ' لایدار ' در زنجان داریم و نصب دومی نیز در ارومیه در حال اتمام است، این ظرفیت تقریبا تا هند و چین وجود ندارد.
تجریشی گفت: لایدار یک لیزر رادار است که می تواند از زمین ضخامت توده های گرد و خاک و اندازه ذرات را اندازه گیری کند، این یک ظرفیت بالایی است در حالی که در منطقه آسیا مثلا از اردن تا چین هیچ ایستگاه زمینی وجود ندارد تا ماهواره های فعال در این منطقه را صحت سنجی کند.
وی تصریح کرد: این ظرفیت برای کشورهای عضو اسکاپ جالب است و هم اینکه برای آنها حیاتی است که ایران بتواند به این جمع ملحق شود و هدایت این فعالیت ها را در قالب مرکز منطقه ای گرد و خاک بر عهده گیرد.
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: در ایران 20 میلیون هکتار اراضی داریم که درگیر گرد و خاک هستند بنابراین برای ما هم بسیار مهم است که بتوانیم از تجربه دیگر کشورها و ظرفیت بین المللی برای بهبود ظرفیت های داخلی استفاده کنیم؛اگر این اتفاق رخ دهد ایران می تواند در سطح بین الملی در حوزه گرد و خاک جایگاه خوبی به دست آورد.
وی با بیان اینکه ایران در زمینه گرد و خاک کشوری محور در منطقه می شود، گفت: ایران می تواند با کنار هم قرار دادن ظرفیت های منطقه با جدیت بیشتری به مقابله با پدیده گرد و خاک بپردازد.
تجریشی اظهار داشت: به عنوان مثال اتحادیه اروپا چنین مرکزی را در اسپانیا دارد؛ بنابراین با راه اندازی این مرکز، ایران می تواند در آموزش نیروهای انسانی، پایش، رصد پدیده ها، تحقیق و توسعه برای غرب آسیا ایفای نقش کند.
علمی 9014**1440